Dezynfekcja - odkażanie

DEZYNFEKCJA NISZCZENIE DROBNOUSTROJÓW: BAKTERII I WIRUSÓW

Dezynfekcja wykonywana jest każdego dnia przede wszystkim w placówkach medycznych, weterynaryjnych, a także wszędzie tam, gdzie odbywa się produkcja lub przetwórstwo żywności. Dezynfekuje się różnego typu powierzchnie i przedmioty oraz powierzchnię ciała człowieka czy wodę. Incydentalnie dezynfekcję przeprowadza się m.in. w pomieszczeniach po chorych lub zmarłych, a także w miejscach gdzie znaleziono martwe zwierzęta.

W zabiegach dezynfekcji wykorzystuje się metody chemiczne (specjalne środki odkażające) lub fizyczne (np. wysoka temperatura – wyparzanie, promieniowanie UV, promieniowanie jonizujące).

DEZYNFEKCJA A STERYLIZACJA

Wbrew potocznemu rozumieniu, dezynfekcja i sterylizacja nie oznaczają tego samego. Są to dwa odrębne etapy, które w wielu przypadkach, powinny się wzajemnie uzupełniać.

Dezynfekcja jest to proces prowadzący do zniszczenia wegetatywnych form drobnoustrojów chorobotwórczych, takich jak bakterie, grzyby i wirusy przy wykorzystaniu środków chemicznych i fizycznych. Dezynfekcja nie niszczy wszystkich form przetrwanych. Celem dezynfekcji jest możliwie szybkie zabicie drobnoustrojów, ale głównym jej zadaniem jest wyeliminowanie mikroorganizmów chorobotwórczych z powierzchni sprzętów, podłóg, naczyń, pojemników z płynami, z części ciała ludzkiego (ręce, pole operacyjne), z ciała zwierząt.

Dezynfekcja nie wystarczy, aby pozbyć się wszystkich mikroorganizmów, ale jest jedynym wyjściem w przypadku obiektów, których nie można poddać sterylizacji. W przypadku niektórych narzędzi, szczególnie tych, które mogą mieć kontakt z naskórkiem pacjenta o przerwanej ciągłości, konieczna jest dodatkowa sterylizacja, która sprawia, że przedmioty stają się wyjałowione. Ale tak jak dezynfekcja nie zastąpi sterylizacji, tak sterylizacja nie zastąpi dezynfekcji!

NA CZYM POLEGA DEZYNFEKCJA?

Celem dezynfekcji jest zniszczenie drobnoustrojów z dezynfekowanych przedmiotów, obiektów lub powierzchni użytkowych, zapobieganie ich rozprzestrzenianiu się oraz zapobieganie zakażeniu. Przeprowadza się ją za pomocą środków fizycznych i chemicznych. Mechanizm działania środków dezynfekcyjnych zależy od budowy chemicznej dezynfektantów.

Środki dezynfekcyjne powodują bardzo istotne, nieodwracalne zmiany zarówno struktury jak i metabolizmu komórki bakteryjnej. Mogą powodować okresowe zahamowania rozwoju drobnoustrojów bądź ich całkowite wyeliminowanie. Dlatego środki dezynfekcyjne dzielą się na dwie grupy:
- środki bakteriostatyczne – hamują rozmnażanie drobnoustrojów (po ich usunięciu jednak ponownie zaczynają się rozmnażać);
- środki bakteriobójcze - zabijają drobnoustroje, a więc ich działanie jest nieodwracalne.

OD CZEGO ZALEŻY SKUTECZNOŚĆ ŚRODÓW DEZYNFEKUJĄCYCH?

Na szybkość procesu dezynfekcji ma wpływ stężenie środka dezynfekcyjnego. Im stężenie jest wyższe, tym proces przebiega szybciej. Nie jest to jednak zależność proporcjonalna, np. podwojenie stężenia fenolu skraca czas wymagany do zabicia wszystkich osobników w hodowli Salmonella paratyphi w przybliżeniu siedmiokrotnie. Skuteczność dezynfekcji wzrasta też ze wzrostem temperatury, w której przebiega proces.

Obecność substancji organicznych może ograniczać działanie przeciwdrobnoustrojowe preparatów dezynfekujących, np. w wyniku tworzenia z nimi nieaktywnych związków. Gdy związki organiczne są konkurencyjne w stosunku do drobnoustrojów, w reakcjach może dojść do całkowitego związania dezynfektanta i pozbawienia go skuteczności np. chlor stosowany do dezynfekcji wody jest wiązany przez zanieczyszczające ją związki organiczne tak, że efektywne stężenie dezynfektanta jest znacznie niższe od zastosowanego.

Środek dezynfekcyjny może reagować ze związkami organicznymi tworząc związek nierozpuszczalny, co prowadzi do wyeliminowania go ze środowiska. Tymi związkami organicznymi są np. tłuszcze, fosfolipidy, niektóre kationy i aniony. Związki organiczne mogą tworzyć wokół komórki bakteryjnej warstwę o mniejszej zawartości wody utrudniając dostęp środowiska dezynfekcyjnego do komórki.

Duże znaczenie dla skuteczności dezynfekcji ma wilgotność środowiska, gdyż większość środków dezynfekcyjnych nie działa w środowisku suchym. Odpowiednia wilgotność umożliwia prawidłową kondensację czynnika dezynfekcyjnego na powierzchni komórek i wnikanie w głąb.

Istotne dla skuteczności jest także pH. Podwyższone – obniża aktywność fenoli, podchlorynów i związków jodu a zwiększa aktywność czwartorzędowych zasad amoniowych.

NIEWŁAŚCIWIE PROWADZONA DEZYNFEKCJA TO POWAŻNE ZAGROŻENIE

Poważnym problemem jest powstawanie drobnoustrojów opornych na środki dezynfekcyjne, wskutek stosowanie środków dezynfekcyjnych w zbyt małych stężeniach. Przyczyną oporności może być adaptacja enzymatyczna. W okresie adaptacji wzrost bakterii ustaje, część bakterii zamiera, natomiast te, które przeżyły mają zdolność do enzymatycznego rozkładu (biodegradacji) dezynfektanta.

CHEMICZNE ŚRODKI DEZYNFEKCYJNE

Do najczęściej stosowanych chemicznych środków dezynfekcyjnych zaliczamy:
1) Kwasy i zasady – silne środki dezynfekcyjne – zabijają formy wegetatywne oraz formy przetrwalne. Stosowanie ich jest jednak ograniczone ze względu na niszczące działanie na przedmioty i materiały.
2) Środki utleniające - chlorowce i ich pochodne: podchloryny zawierające około 20% czynnego chloru; chloraminy nieorganiczne oraz organiczne (np. chloramina T zawierająca 12, 5% czynnego chloru, chloramina T zawierająca 29,5% czynnego chloru); odpowiednie roztwory nadmanganianu potasu; 3% woda utleniona; 10% roztwór jodu (jodyna) lub połączenia organiczne jodu (niszczą wirusy, bakterie i pierwotniaki); ozon działający bakterio- i wirusobójczo (do dezynfekcji wody).
3) Sole metali ciężkich - działają zabójczo na drobnoustroje (przy dłuższym czasie i wyższych stężeniach) i bakteriostatycznie (w niższych stężeniach). Ponieważ metale ciężkie są toksyczne dla organizmów wyższych, ich stosowanie jako dezynfektantów jest ograniczone.
4) Alkohole - powodują denaturację białek komórkowych, konieczna obecność wody (lepiej działają 60- 70 % roztwory alkoholu niż 90%). Jako dezynfekcyjny używany jest:
a) alkohol etylowy w stęż. 70% do odkażania skóry i w mieszaninie z innymi związkami do dezynfekcji narzędzi chirurgicznych,
b) 70% mieszanina złożona w 50 % z etanolu i 20% propanolu,
c) alkohol izopropylowy, benzylowy oraz glikol stosowane do dezynfekcji powietrza.
5) Pochodne fenolu - mają działanie bakteriobójcze i grzybobójcze (najskuteczniejsze w środowisku kwaśnym).
6) Czwartorzędowe związki amoniowe - działają na wirusy, bakterie, drożdże i grzyby - charakteryzują się wysoką aktywnością powierzchniową.
7) Aldehydy: aldehyd glutarowy (2% roztwór do dezynfekcji sprzętu medycznego, tj. endoskopy, sprzęt anestezjologiczny, sprzęt do terapii oddechowej) i formaldehyd (5% roztwór ma silne działanie bakteriobójcze w temp. < 400 C. Roztwór 40 % stosowany w laboratoriach i prosektoriach.

FIZYCZNE METODY DEZYNFEKCJI

Do fizycznych czynników dezynfekcji należy promieniowanie UV, które stosuje się głównie do dezynfekcji powietrza i dostępnych powierzchni. Silne działanie przeciwbakteryjne wykazuje promieniowanie o długości fali 240 - 280 nm (szczególnie 260 – 270 nm). Jednakże poszczególne gatunki i formy drobnoustrojów wykazują różną wrażliwość na działanie tego promieniowania. Metoda dezynfekcji powietrza promieniami nadfioletowymi jest skuteczna przy zachowaniu odpowiednich warunków i zależy od szeregu czynników. Stosując odpowiednią dawkę promieniowania UV można uzyskać nawet efekt całkowitego wyjałowienia (sterylizacji).

NASZA OFERTA NA ŚRODKI DEZYNFEKCYJNE

W naszej ofercie dostępne są środki przydatne w tzw. dezynfekcji zapobiegawczej, stosowanej przeważnie w kuchniach, stołówkach, łazienkach, gabinetach kosmetycznych, salonach fryzjerskich, solariach, a także środkach transportu oraz w obiektach przemysłu spożywczego, weterynaryjnego, medycznego, itp. Posiadamy również środki do tzw. do dezynfekcji ogniskowej, przeprowadzanej najczęściej przez ekipy profesjonalne w celu zwalczenia mikroorganizmów w środku ogniska zakażenia (np. łóżko chorego lub pokój w którym przebywał). Dostępne są preparaty do oprysku, maty dezynfekcyjne, dekontaminacyjne oraz proszek do prania oraz preparaty do odkażania studni i urządzeń wodociągowych.